Η οικογένεια είναι ένα ολόκληρο σύστημα ανθρώπινων σχέσεων, συναισθηματικών διεργασιών καθώς και πολλών ασυνείδητων ψυχικών λειτουργιών. Ας μην ξεχνάμε πως κάθε μέλος της οικογένειας αποτελείται από το δικό του οικογενειακό υποσύστημα. Συνεπώς η οικογένεια δεν αποτελείται από τον πατέρα την μητέρα και το παιδί αλλά από τα υποσυστήματα κάθε μέλους της ξεχωριστά.
Πολλές μελέτες έχουν γίνει γύρω από αυτό το μοναδικό δεσμό καθώς και τον τύπο της επικοινωνίας. Το σημαντικότερο βάρος δίδεται στο περιεχόμενο αλλά και την σχέση στην επικοινωνία.
Στην επικοινωνία υπάρχουν δύο επίπεδα. Το επίπεδο του περιεχομένου και το επίπεδο της σχέσης.
Το πρώτο επίπεδο αναφέρεται στο περιεχόμενο του μηνύματος που μεταφέρεται και αφορά την πληροφορία. Με απλά λόγια το περιεχόμενο σχετίζεται με οποιαδήποτε πληροφορία επικοινωνείται, ανεξάρτητα από το αν είναι αληθής ή εσφαλμένη, έγκυρη ή μη.
Το δεύτερο επίπεδο αναφέρεται στο είδος της σχέσης που υπάρχει μεταξύ των επικοινωνούντων. Εδώ ακριβώς είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό σημείο.
Η απαρχή των συγκρούσεων. Για παράδειγμα: ένα ζευγάρι έχει συμφωνήσει πως θα πρέπει να ανακαινιστεί το σπίτι του σε σύντομο χρονικό διάστημα. Μία μέρα λοιπόν ο σύζυγος καθώς περνάει έξω από ένα μαγαζί με είδη επίπλων, σταματά μπαίνει μέσα και κάνει παραγγελία για δύο καναπέδες. Φτάνοντας στο σπίτι γεμάτος χαρά λέει το γεγονός στην γυναίκα του. Εκείνη όμως αντιδρά αρνητικά και σύντομα ξεσπά καυγάς.
Τι μας λέει λοιπόν αυτό για το είδος της επικοινωνίας; Στο επίπεδο του περιεχομένου (ανακαίνιση στο χώρο του σπιτιού) συμφωνούν και οι δυο. Αλλά στο επίπεδο της σχέσης διαφωνούν. Δηλαδή στο ποιος θα πάρει την πρωτοβουλία για αλλαγή στην διαρρύθμιση του σπιτιού.
Αν η σχέση του ζευγαριού είναι συμμετρική και ώριμη είναι σίγουρο πως ο σύζυγος θα ζητήσει συγνώμη για την πρωτοβουλία που ανέλαβε και θα συμφωνήσει πως την επόμενη φορά θα πρέπει να πάνε μαζί με την γυναίκα του να επιλέξουν έπιπλα που ταιριάζουν τόσο στην δική του όσο και την δική της αισθητική.
Μίλησα λοιπόν για Συμμετρική και συμπληρωματική σχέση. Ας τις βάλουμε στο μικροσκόπιο. Ο συμπληρωματικός τρόπος επικοινωνίας βασίζεται στη διαφορά ενώ ο συμμετρικός στην ισότητα. Στις συμμετρικές σχέσεις υπάρχει ισότητα μεταξύ των μελών που επικοινωνούν. Οι σύντροφοι έχουν ισότιμους ρόλους οι οποίοι μπορεί να εναλλάσσονται. Αντίθετα οι συμπληρωματικές σχέσεις βασίζονται στην διαφορά. Δηλαδή σε κομμάτια που ο ένας δεν έχει και κατέχει ο άλλος. Εδώ είναι ένα λεπτό σημείο που αν δεν υπάρχει προσαρμοστικότητα και ευελιξία τότε τα όρια είναι άκαμπτα και ο ένας φαίνεται ανώτερος έναντι του άλλου συντρόφου. Οι συμπληρωματικές σχέσεις μπορούν να οριστούν είτε από το κοινωνικό ή πολιτισμικό πλαίσιο είτε από τους επικοινωνούντες.
Για παράδειγμα οι σχέσεις ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, σε καθηγητές και μαθητές σε γιατρό και ασθενή. Ο ένας λοιπόν κατέχει περισσότερη γνώση σε ένα τομέα που ο άλλος αγνοεί. Για αυτό το λόγο, η ευελιξία του ενός μέλους μίας τέτοιας σχεσιακής σχέσης είναι απαραίτητη για να αποφευχθεί κάποιου είδους σύγχυση.
Τέλος ας δούμε τον σκοπό του συστήματος της οικογένειας. Ο κυρίαρχος σκοπός είναι η αυτό-οργάνωση. Σύμφωνα λοιπόν με την αρχή της αυτό-οργάνωσης, όταν ένα οικογενειακό ή μη σύστημα αποκλίνει από την εκπλήρωση του σκοπού, αυτομάτως αναπτύσσεται συγκεκριμένος μηχανισμός για την διόρθωση της πορείας του συστήματος.
Ο βασικός μηχανισμός αυτό-οργάνωσης σύμφωνα με την γενική θεωρία συστημάτων είναι η ομοιόσταση. Ένα πολύ απλό παράδειγμα πριν πάμε στο οικογενειακό θερμοστάτη. Είναι όταν η θερμοκρασία σε ένα χώρο με αυτόματη θέρμανση αλλάζει αυτόματα ενεργοποιείται ο θερμοστάτης και η θερμοκρασία επανέρχεται στο βαθμό στον οποίο έχει ρυθμιστεί. Βέβαια σε οικογενειακά συστήματα ο συγκεκριμένη διεργασία είναι πολυπλοκότερη.
Πολλές έρευνες δείχνουν πως ο σκοπός για τον οποίο ένα ζευγάρι είναι μαζί αλλάζει από εποχή σε εποχή και από γενιά σε γενιά. Καθώς και από την μία εξελικτική περίοδο στην άλλη. Ένα απλό παράδειγμα θα μας κάνει να αντιληφθούμε την διαφορετικότητα του σκοπού της οικογένειας.
Στην Ερώτηση « Γιατί κάνουν οικογένεια οι άνθρωποι;» οι απαντήσεις ήταν τελείως διαφορετικές από γενιά σε γενιά. Η γενιά των παππούδων απαντά ότι αυτός είναι ο προορισμός του ανθρώπου. Η γενιά των παιδιών απαντά για να κάνουν παιδιά και παραγωγικούς ανθρώπους στην κοινωνία. Τέλος η Τρίτη γενιά απαντά ότι σημαντικό για την δημιουργία οικογένειας είναι η σχέση ανάμεσα στο ζευγάρι.
Τα συμπεράσματα δικά σας……
Επιμέλεια άρθρου:
Μαριάννα Μηττά
Συστημική- οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια
